Bài viết

Bảo tàng là một thành quả quan trọng của loài người. Cũng như các thành quả quan trọng khác trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, bảo tàng có nhiều ảnh hưởng đến cộng đồng mà một trong những ảnh hưởng thấm đượm tính nhân văn là lưu giữ dấu tích, bằng chứng của quá khứ và phát huy sự tích cực từ những dấu tích, bằng chứng đó. 

TẢN MẠN NHÂN 30 NĂM THÀNH LẬP BẢO TÀNG LỊCH SỬ VIỆT NAM-THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - TS. Trịnh Thị Hòa (*) 
(*)Nguyên Giám đốc BTLSVN-TP.HCM 
Tính đến khi nghỉ hưu, tôi đã làm việc tại Bảo tàng này được hơn 28 năm (1976-2004). Với ngần ấy thời gian, tôi có biết bao kỷ niệm vui, buồn. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của bài viết này, tôi chỉ xin nêu lên một vài trong số rất nhiều kỷ niệm đã để lại trong tôi những ấn tượng sâu sắc không chỉ trong những tháng năm còn làm việc tại Bảo tàng mà cả cho đến tận bây giờ.  

 BẢO TÀNG LỊCH SỬ VIỆT NAM - TPHCM: TUỔI 30 VÀ CHẶNG ĐƯỜNG TỚI - Trần Thị Thuý Phượng (*) 
(*) Giám đốc BTLSVN-TP.HCM 
Đã 30 năm tồn tại, hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị cũng như chuyên môn để hiện nay đã trở thành một địa chỉ văn hóa thân quen của đông đảo khách tham quan trong và ngoài nước, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP.HCM đang bước vào một giai đoạn mới, đầy nỗ lực với mong muốn đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách tham quan vốn ngày càng đa dạng và đạt được sự công nhận của quốc tế. 

Trước khi bị thực dân Pháp xâm chiếm vào năm 1858, Việt Nam không có hệ thống nghiên cứu nào về kinh tế, văn hóa và cũng không có Bảo tàng. Sau khi chiếm được 6 tỉnh Nam kỳ, người Pháp tiếp tục cho thành lập những tổ chức khác nhau dưới nhiều hình thức nhằm nghiên cứu về kinh tế, văn hoá Việt Nam và Đông Dương phục vụ cho mục đích thực dân. 

Bài phát biểu của Đ/c Vũ Kim Anh - PGĐ Sở VH, TT & DL nhân kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Bảo tàng 
 
Kính thưa: 
- Đ/c Trần Trọng Tân – Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng – Nguyên Phó Bí thư Thành ủy
- Ông Nguyễn Thế Hùng Cục trưởng Cục Di Sản
- Bà Nguyễn thị Hồng phó chủ tịach UBND TP
- Ông Phan xuân Biên UVTV Tu; Tr. ban tuyên giáo TU 
Kính thưa quý vị đại biểu,

    Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quí Đôn chép: “Khi họ Nguyễn mở bờ cõi về phương Nam thì thiết lập phủ huyện… những nơi gần rừng núi hoặc nằm dọc theo bờ biển, thì đặt thuộc; tất cả xã, thôn, phường, nậu, mạn… đều lệ thuộc”. 

 Huyền Trang, một nhà sư Trung Quốc cho biết rằng vương quốc T’o-lo-po-ti, tọa lạc giữa Burma và Cambodia vào TK XII là vương quốc Dvaravati, tọa lạc ở Thái Lan ngày nay. Người ta nghi ngờ tên của vương quốc này đến từ ngôn ngữ Sanskrit. Năm 1904, Paul Pelliot cũng chấp nhận quan niệm này và đề cập đến cư dân của vương quốc Dvaravati có lẽ là Mon hay Khơ me. Tuy nhiên, những từ “vương quốc Dvaravati” còn chưa rõ nghĩa. Song, nhiều bằng chứng liên quan đến sự tồn tại Phật giáo ở phần phía Nam của thung lũng sông Caho Phraya đã được tìm thấy.

Trong năm 2006, bên cạnh việc được nhượng sưu tập Nguyễn Đức Tùng khá đồ sộ về loại hình, chất liệu và nguồn gốc, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP. Hồ Chí Minh còn nhận được về cho Bảo tàng một sưu tập khác tuy số lượng ít hơn nhưng có những tiêu bản gốm rất có giá trị về loại hình, độc đáo và đa dạng về nguồn gốc, trong đó có các hiện vật như :

Tháng 6 năm 2006, Ông Lưu Chế Vũ một doanh nghiệp tư nhân đã đem đến Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – Thành Phố Hồ Chí Minh một số hiện vật mà theo ông cho biết là của đất nước Lào do ông bà để lại. Trong số hiện vật đó đáng chú ý là nhóm tượng Phật bằng đồng, bạc với nhiều kích thước khác nhau.

    Đức Phật nhập cõi Niết Bàn (Nirvana) vào khoảng năm 480 trước Công Nguyên và đạo lý của Ngài bắt đầu được truyền bá trong cùng lưu vực sông Hằng (Gangze). Từ thế kỷ thứ III đến thế kỷ thứ II trước công nguyên, đạo Phật đã thịnh hành khắp Ấn Độ, việc truyền bá Phật giáo được đẩy mạnh một cách mãnh liệt dưới thời A Dục hoàng đế (Asoka), một nhà vua mộ đạo, và dưới thời của hoàng tử Krishna.

Ngoài hình thức người thần Civa thường được thể hiện rất phổ biến dưới nhiều hình thức  ở văn hóa cổ Nam Bộ.  Ở Ân Độ và Java, Chămpa cũng có. Đó là vấn đề cái “Linga” một vật tượng trưng có liên quan đến sức mạnh sáng tạo của thần Civa. Thần tượng này ở Đông Dương được giải thích đặc biệt là biểu hiện cho quyền lực chính trị song song với sự liên quan với tinh thần tôn giáo.

 Tháng 12.2006, Phòng Kiểm kê – Bảo quản của BTLSVN-TPHCM được giao nhiệm vụ tháo dỡ phần phía sau lưng tượng Phật chùa Phật Tích – Bắc Ninh (hiện vật làm lại) thuộc khu vực phòng trưng bày thời Lý thế kỷ 
11-13 vì được biết có hiện vật đá đã tồn tại ở đây từ trước năm 1975.

Đầu năm 2007, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – TP. Hồ Chí Minh có sưu tầm được hai hũ gốm đất nung trên địa bàn huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu. Hai hũ này có hình dáng và cấu tạo giống nhau.

Vào trung tuần tháng 12 năm 2006, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam TP.Hồ Chí Minh phối hợp với nhà sưu tập tư nhân là ông Nguyễn Văn Phẩm trưng bày chuyên đề “Công cụ, vũ khí thời đại kim khí ở Nam bộ” giới thiệu một số công cụ và vũ khí bằng đồng. Đặc biệt, bộ sưu tập qua đồng hơn 100 chiếc là điểm nhấn quan trọng trong cuộc trưng bày.

Trong những năm gần đây, những cuộc khai quật khảo cổ học ở khu vực Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng đã phát hiện nhiều đồ gốm Gò Sành rất đa dạng và phong phú. Từ những kết quả thu được có thể thấy gốm Gò Sành trong mộ táng hoặc trong con tàu chìm ở dưới biển ven một số cảng thị mà điển hình cuộc khai quật tại Pannadan (Philippine). Điều đó đã chứng minh phần nào sự phát triển của nghề sản xuất gốm Gò Sành-Bình Định thế kỷ XII-XVI.

Trong bộ sưu tập hiện vật do ông Nguyễn Đức Tùng (huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương) nhượng lại cho Bảo tàng Lịch sử – TP.HCM có gần 3000 hiện vật thuộc các chất liệu và nguồn gốc khác nhau. Chúng tôi xin giới thiệu sơ lược về một phần khá độc đáo trong bộ sưu tập này: Gốm Gò Sành.

Vào tháng 10 năm 2006, ông Nguyễn Đức Tùng – ngụ tại xã An Tây, huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương đã chuyển nhượng toàn bộ sưu tập hiện vật của mình cho BT LSVN-TP.HCM. Bên cạnh những hiện vật còn nguyên vẹn, nhà sưu tập Nguyễn Đức Tùng  cũng góp nhặt và lưu giữ lại những mảnh gốm sứ với số lượng khá lớn.

Vào thế kỷ trước, mặc dù dân số Việt và Hoa ở vùng Đồng Nai – Gia Định khá đông nhưng giai đoạn khai thác nông nghiệp các ngành nghề chưa có thể phát triển nên đa số gốm gia dụng phải nhập từ Trung Quốc… hoặc gần nhất là ở “xứ Quảng Nam”. Trong khi đó gốm Bắc Hà lại ít có điều kiện nhập vào vì chiến tranh chia cắt. 

Tháng 10 năm 2006, được sự đồng ý của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam – Tp. Hồ Chí Minh đã tiếp nhận toàn bộ sưu tập của ông Nguyễn Đức Tùng (Bình Dương) nhượng lại. Toàn bộ sưu tập gần 3000 hiện vật thuộc nhiều chất liệu và nguồn gốc khác nhau. Trong bài viết này, chúng tôi giới thiệu cùng đồng nghiệp một phần nhỏ của bộ sưu tập, đó là gốm Việt Nam.

Trong sưu tập Nguyễn Đức Tùng gồm các đồ gốm sứ, kim loại đồng, đá quý… sưu tầm tại Nam Tây Nguyên, đáng chú ý có 78 hiện vật gốm có nguồn gốc Thái Lan. Các hiện vật này bao gồm các loại hình: bát, đĩa, hũ, nậm rượu…