NHỮNG THANH KIẾM TÌM THẤY TẠI AN KHÊ –BÌNH ĐỊNH - Phạm Hữu Công, Nguyễn Đức Thuần (TPHCM)

Nhận thấy đây là những di vật quí cần được bảo quản kịp thời, bảo tàng lịch sử đã mua lại được 90 thanh. Cụ thể như sau: có 86 thanh đoản kiếm (kiếm ngắn) kiểu lưỡi cong ngửa, 1 thanh kiểu lưỡi lê, 2 thanh trường kiếm (kiếm dài) lưỡi cong  ngửa, 1 thanh dạng giáo có phần gốc hình 4 cạnh.A.  Về loại đoản kiếm (kiếm ngắn): mô tả chung như sau (không mô tả thanh kiểu lưỡi lê)

+ đoản kiếm kiểu 1 cạnh sắc, chiều dài toàn bộ từ 30,5 → 48cm trong đó có 10 thanh dài dưới 40cm, 71 thanh dài từ 40→50cm, 5 thanh dài 50→55cm.

+lưỡi kiếm bằng sắt hơi cong ngửa và hợp với chuôi kiếm là dây cung của một góc từ 5°→15°.

+mũi kiếm có 2 loại: loại góc nhọn khoảng 15° tạo thành bởi đường sống kiếm và đường cong của cạnh sắc gồm 66 thanh, loại vát là kiểu góc nhọn mũi kiếm được tạo thành bởi 1 đường chặt chéo giữa sống kiếm và cạnh sắc có 20 thanh.

+sống kiếm dày từ 0,4→1,2cm.

+bản rộng từ sống đến lưỡi, chỗ hẹp nhất đến chỗ rộng nhất từ 2,2→4,5cm (đây là nơi bị gỉ sét nặng nhất nên có thể số đo chưa chính xác tuyệt đối)

+chặn tay làm bằng đồng, có 2 loại: loại hình tròn (trang trí nhiều kiểu: để trơn, trổ thủng, rìa răng cưa, rìa chia đoạn vạch khía) đường kính từ 2,6→5,8cm và loại hình ôvan (trang trí để trơn, rìa tạo hình cánh hoa, chia đoạn vạch khía) đường kính từ 3,0x 3,6→2,9x4,2cm, dày 0,10→0,45cm.

+chuôi làm bằng đồng dài từ 4→9cm tương ứng với chiều dài kiếm. Đường kính chuôi từ 1,7→2,8cm.

+đốc kiếm kiểu hình nón úp hoặc bằng, tất cả đều có vòng khuyên nhỏ có lẽ dùng để xỏ dây tua. 

+không thấy một chiếc vỏ kiếm nào, chỉ còn 1 thanh kiếm có dấu vết của gỗ trên lưỡi kiếm. Có lẽ vỏ kiếm làm bằng gỗ và đã bị mục nát.

Nhận xét: Đây có thể là loại đoản kiếm (kiếm ngắn) dùng cận chiến. Kiếm được chế tác theo kiểu rèn sắt. Lưỡi kiếm có bản không rộng nên rất thanh mảnh, chủ yếu dùng để chặt chém. Chuôi kiếm ngắn, đặc biệt có 3 thanh chuôi chỉ dài 4cm, đường kính 1,7cm nên rất khó nắm chặt vì quá nhỏ so với bàn tay của người cao khoảng 1,60m. Có lẽ người sử dụng kiếm rất nhỏ con. Đây là loại đoản kiếm thường được sản xuất ở Việt Nam trong thời Lê.

B. Loại trường kiếm (kiếm dài) tìm thấy tại An Khê: chỉ mô tả 2 thanh, không mô tả thanh có dạng giáo. 

+ trường kiếm kiểu 1 cạnh sắc, chiều dài toàn bộ: 91→99cm theo đường thẳng.

+lưỡi kiếm bằng sắt cong ngửa và cả chuôi kiếm là dây cung của một góc từ 10°→20°.

+mũi kiếm là loại góc nhọn khoảng 15° kết hợp bởi đường cong sống kiếm và đường cong lưỡi.

+sống kiếm dày 1,2cm?

+bản rộng từ sống đến lưỡi, chỗ hẹp nhất đến chỗ rộng nhất: 2,2→4,5cm (đây là nơi bị gỉ sét nặng nhất nên có thể số đo chưa chính xác tuyệt đối)?

+chặn tay loại tròn bằng đồng dày 0,15→0,35cm.

+chuôi bằng đồng và bạc, dài 34→38cm, đường kính 2,2→2,7cm chia làm 3 đoạn xen kẽ: 1 đoạn trơn ở giũa, 2 đoạn còn lại trang trí những vòng  nổi song song cách đều. Đây là nơi được chế tác công phu nhất của thanh kiếm. Chuôi kiếm được chế tác rất tiện lợi cho việc sử kiếm.

+đốc kiếm trang trí kiểu hình nón úp nhiều tầng, không có vòng khuyên.

+không thấy có vỏ kiếm.

 Nhận xét: Đây là loại kiếm sử dụng cả 2 tay dùng chiến đấu đa năng. Kiếm được chế tác bằng phương pháp rèn sắt. Kiếm có kiểu dáng đặc trưng của Thái Lan thế kỷ 18.

KẾT LUẬN:

Các thanh kiếm trên được tìm thấy tại vùng An Khê, Bình Định cho thấy nhiều khả năng chúng có niên đại cuối thế kỷ 18 thuộc thời Tây Sơn. Đặc biệt có 2 thanh kiếm Thái Lan tìm thấy trong lòng đất của khu vực này sẽ gợi cho chúng ta rất nhiều giả thiết thú vị.