NHÓM LỤC LẠC ĐÔNG HÌNH ĐẦU TRÂU VÀ TÍN NGƯỠNG XUNG QUANH - Nguyễn Việt Trung

Nhóm gồm 4 hiện vật cấu tạo giống nhau, hình dạng khối cầu, kích thước đo được đường kính từ 8,4cm đến 8,6cm. Trên đỉnh lục lạc tạo một ống lỗ để xỏ dây nằm ngang rộng từ 4,9cm đến 5,7cm, đường kính lỗ rộng 1,6cm. Tất cả ở phần giữa có đúc nổi một hình đầu trâu (bò?) với hai sừng cong nhọn cụm vào giữa, nối phần đầu này với phần ống xỏ dây là một dải dày tròn chạy dọc. Cả 4 lục lạc đều tạo khe hở bằng đường bán kính để vọng âm thanh ra bên ngoài, do nằm lâu ngày trong đất nên bị đất chảy đày vào trong kết chặt, hiện chưa rõ bên trong có hạt lắc hay không. Bên cạnh đó, tất cả đều có một phong cách kỹ thuật là tạo chải in khuôn các đường chỉ cong xoắn cuộn ở khắp các chi tiết. Tại 2 mép của khe vọng thanh trang trí hoa văn hình học vơi các răng cưa hình tam giác. Có một chiếc tạo núm ở hai đầu khe một hình dạng hoa văn mặt trời 6 cánh quen thuộc trên mặt trống đồng; số còn lại là trang trí ở hai đầu khe vọng thanh là hoa văn hình chữ S kép cuộn xoắn tạo khôi hình vuông, những hình ảnh hoa văn này rất quen thuộc và phổ biến trên một số đồ đồng Đông Sơn như trên khiên - hộ tâm phiến, rìu, thố… Chất liệu hợp kim đồng chì, thiếc, đã bị patine hóa bề mặt màu xanh.

Thông tin ban đầu cho biết, nhóm hiện vật này được một số người dân đào được ở khu vực huyện Bảo Lộc tỉnh Lâm Đồng. Một số loại hình này đã gặp trong các sưu tập tư nhân và Bảo tàng tỉnh Lâm Đồng. Niên đại được đoán định thuộc thế kỷ 17-18 có nguồn gốc từ Campuchia.

Về việc trang trí hình đầu trâu trên lục lạc đồng là một đề tài ít gặp, tài liệu dân tộc học cho biết có một hiện tượng phổ biến trong văn hoá các nước Đông Nam Á đó là biểu tượng của con trâu thường được gắn với biểu tượng về sự cân bằng và hoà hợp của âm dương, biểu tượng cho sức khoẻ và sự dũng mãnh của đàn ông, biểu tượng cho sự giầu sang của người sống, đồng thời là con vật đưa người chết về với tổ tiên. Nghiên cứu nhóm hiện vật lục lạc đồng trang trí hình đầu trâu này cung cấp nhiều thông tin về lịch sử, văn hoá, đặc biệt là về những tín ngưỡng dân gian.