LẠI CÓ THÊM MỘT CHÂN ĐÈN DO ĐẶNG HUYỀN THÔNG SẢN XUẤT THỜI MẠC - Nguyễn Văn Dòng, Nguyễn Thị Nguyệt

Chân đèn cao toàn bộ 80 cm, gồm hai phần đặt lên nhau: thanh trụ (cổ đèn) và bầu đèn, trong đó thanh trụ cao 30 cm, bầu đèn cao 50 cm. Thanh trụ làm lại.

Bầu đèn có dạng vai nở, đáy thót, miệng túm theo kiểu một bình bông đặt trên đế cao hình nón cụt nhiều tầng. Miệng là một đường gờ thấp cao 1 cm, ngoài vẽ những đường song song chạy vòng quanh miệng.

Vai bầu đèn được trang trí bằng một vành hoa văn cánh sen nhọn hai lớp, đắp nổi chạy vòng quanh miệng bầu đèn. Trên những cánh sen khắc chìm hình ảnh một nửa của gương sen. Tiếp đến vành hoa văn với những đường thẳng song song, bên trên có những ô tròn nổi mô phỏng gương sen, nằm giữa hai đường vạch chìm. Tiếp giáp giữa vai bầu đèn và phần thân là hai đường gờ nổi hoa văn răng cưa, ở giữa là đường gờ nổi cạo men.

Thân bầu đèn chia làm hai phần. Phần trên (phần chính) lớn và rộng trang trí trên cùng đắp nổi 5 rồng đuổi trong ô hình chữ nhật, tiếp đến là vành hoa văn lớn nhất đắp nổi 6 rồng ổ trong hai vòng gờ tròn nổi.

Phần dưới bầu đèn phân cách phần trên bởi một đường chỉ nổi cạo men, trên dưới có hai đường hoa văn răng cưa đắp nổi. Phần dưới bầu đèn chạm nổi băng cánh sen đứng, bên trong mỗi cánh sen đắp nổi rồng ổ, tiếp đến là vành hoa văn như ý trong những ô hình chữ nhật. Dưới cùng là những bậc thang.

Chân đế của bầu đèn kiểu đài tròn có bậc thang lớn dần về đáy với nhiều đường gờ tiện. Trang trí những môtíp hoa văn răng cưa, vạch đứng song song, cánh sen hai lớp bên trong có hình một nữa gương sen, hình tam giác cân.

Toàn bộ chân đèn được phủ một lớp men lam xám (xanh rêu?), độ đậm nhạt ở tường chổ khác nhau làm nổi hoa văn trang trí trên đèn.

Phần bầu đèn còn có hai hàng minh văn chữ Hán khắc theo chiều dọc với nội dung:

 

Chữ Hán:

 

端泰三年八月十五日造

青林縣雄勝社鄧玄通造

 

Phiên âm:

Đoan Thái tam niên bát nguyệt thập ngũ nhật tạo

Thanh Lâm huyện Hùng Thắng xã Đặng Huyền Thông tạo

Nghĩa:

Làm vào ngày 15 tháng 8, Đoan Thái năm thứ 3 (1587 – đời vua Mạc Mậu Hợp)

Đặng Huyền Thông, xã Hùng thắng, huyện Thanh Lâm chế tạo

Chân đèn thường được dùng trong các dinh thự hoặc tại đình chùa. Chân đèn được tạo tác rất công phu với kích thức lớn cho thấy công dụng của nó không chỉ dừng lại ở việc thắp sáng mà còn mang ý nghĩa như một vật trưng bày mỹ thuật.

Dựa vào những minh văn trên bầu đèn thì đây là một trong nhiều tác phẩm của nghệ nhân làm gốm Đặng Huyền Thông, quê ông nay thuộc thôn Hùng Thắng, xã Minh Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương.

So sánh với những chân đèn có minh văn trong cuốn sách “Cẩm nang đồ gốm Việt Nam có minh văn thế kỷ XV - XIX” của tác giả Nguyễn Đình Chiến, thì đây là chiếc chân đén thứ 5 có cùng niên đại là Đoan Thái tam niên (đời vua Mạc Mậu hợp - 1587).

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bảo tàng lịch sử Việt Nam – TP.HCM, Gốm Việt Nam tại Bảo tàng LSVN – TP.HCM, Nxb Trẻ, 1999

2. Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Hà Nội, 2001

3. Nguyễn Du Chi, Hoa văn Việt Nam từ thời tiền sử đến nửa đầu thời kỳ phong kiến, Nxb Trường đại học Mỹ thuật Hà Nội, Viện mỹ thuật, 2003

4.Tăng Bá Hoành, Gốm Chu Đậu, Bảo tàng tỉnh Hải Hưng, 1993

5. Nguyễnh Đình Chiến, Cẩm nang đồ gốm Việt Nam có minh văn thế kỷ XV – XIX, Viện bảo tàng lịch sử Việt Nam, Hà Nội, 1999

6. Viện nghiên cứu Hán Nôm, Tên làng xã Việt Nam đầu TK XIX, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1981