DANH NHÂN MẠC CỬU

MẠC CỬU

(1655 – 1735)

Hà Tiên không chỉ là một vùng đất xinh đẹp với những danh lam thắng cảnh nổi tiếng như “Thạch Động thôn vân”, “Lộc trĩ thôn cư”, “Đông Hồ ấn nguyệt”, “Kim Dự lan đào”, “Bình San điệp thúy”… mà vùng đất này còn được nhân dân ta biết đến tên tuổi của dòng họ Mạc mà đứng đầu là vị Tổng trấn Mạc Cửu. Nhân Lễ giỗ lần thứ 280 Đức Khai trấn Mạc Cửu (1735 - 2015) để ghi nhớ về ông - người có nhiều công lao trong việc mở mang bờ cõi của đất Việt, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về thân thế và sự nghiệp của nhân vật lịch sử đã gắn liền với xứ sở Hà Tiên.

Mạc Cửu là nhà doanh điền, người đầu tiên có công khai hoang lập thành 7 xã, hình thành đất Hà Tiên. Ông vốn người Trung Quốc, quê ở Lôi Châu, vì không phục nhà Thanh nên đem gia quyến sang nước ta, rồi nhập Việt tịch vào thời chúa Nguyễn Phúc Chu.

Năm Giáp Ngọ (1714), Mạc Cửu dâng đất Hà Tiên cho chúa Nguyễn, nhận nơi đây là quê hương thứ hai, nguyện hết lòng phục vụ như con dân đất nước ta. Chúa Nguyễn Phúc Chu phong ông làm Tổng binh Trấn Hà Tiên, đóng bản dinh tại Phương Thành. Từ ấy nhân dân tụ tập càng lúc càng đông đúc.

Năm Bính Thìn (1736) ông mất, được truy phong tước Võ Nghị Công, con ông là Mạc Thiên Tứ nối nghiệp càng xuất sắc, bề thế hơn.

Chí sĩ Nguyễn Thần Hiến có soạn bài văn bia ở đền thờ họ Mạc tại Hà Tiên. Nhà thơ Đông Hồ có thơ vịnh Mạc Cửu, trong đó có đoạn:

Chẳng đội trời Thanh Mãn,

Tìm qua đất Việt bang.

Triều đình riêng một góc,

Trung hiếu vẹn đôi đường.

Trúc Thành xây vũ lược,

Anh Các dựng văn chương…

(Theo: Nguyễn Q.Thắng, Nguyễn Bá Thế (1991), Từ điển Nhân vật Lịch sử Việt Nam, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr.423-424)