Cổ vật Tây Sơn – Hào quang sáng mãi (10/2/2011)

Cách nay đúng 240 năm, cũng vào mùa Xuân của năm Tân Mão, một cuộc khởi nghĩa chống cường quyền áp bức Phong kiến chúa Nguyễn của các tầng lớp nhân dân do 3 anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ, Nguyễn Huệ lãnh đạo đã nổ ra ở ấp Tây Sơn thuộc Quy Nhơn. Không ai ngờ rằng đốm lửa nhỏ của cuộc khởi nghĩa đã mau chóng lan rộng và dân quân Tây Sơn đã trở thành lực lượng đầu tiên đi khắp chiều dài đất nước dẹp tan chế độ Lê - Trịnh - Nguyễn đồng thời cũng là lực lượng duy nhất đánh đuổi bè lũ xâm lược phía Nam, phía Bắc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ tổ quốc Việt Nam.

Từ khi bùng nổ cho đến khi lụi tàn, chỉ trong 32 năm ngắn ngủi (1771-1802) nhưng vô cùng hiển hách, phong trào Nông dân Tây Sơn đã để lại một dấu ấn to lớn trong lịch sử Việt Nam và một khối di sản vật chất cũng như tinh thần vô cùng phong phú. Mặc dù nhà Nguyễn sau đó với sự thù địch đã ngăn cấm việc sử dụng đồng thời ra sức phá hủy những di sản này, song không vì thế mà những di tồn vật chất và những ảnh hưởng của Tây Sơn hoàn toàn biến mất. Lòng đất mẹ còn ấp ủ không ít những di vật quí giá của triều Tây Sơn và các thế hệ nhân dân trong hơn 200 năm qua cũng đã hết lòng bảo vệ, gìn giữ để bảo tồn được khá nhiều chứng tích của một thời Tây Sơn oanh liệt.

Cho đến nay, cổ vật Tây Sơn vẫn là một trong những loại có số lượng ít nhất trong các loại cổ vật thuộc các triều đại Việt Nam, song một điều khá lạ là dù số lượng có thể ít nhưng trong thực tế lại có đến hàng trăm địa chỉ trong và ngoài nước còn lưu giữ hiện vật Tây Sơn. Đó là các bảo tàng, các di tích, các sưu tập tư nhân hoặc các gia đình có liên quan đến triều đại này, trong đó phải kể đến dòng họ Nguyễn của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp mà hiện vật lưu giữ được là các thư từ sắc chiếu của Quang Trung Nguyễn Huệ và thuộc cấp gởi cho Nguyễn Thiếp. Riêng ở nước ngoài tuy chưa điều tra và thống kê cụ thể song cũng có thể biết chắc chắn là các hiện vật Tây Sơn, đặc biệt là các đồng tiền đã hiện diện trong nhiều  bảo tàng và sưu tập tư nhân ở Trung Quốc, Nhật Bản và một số nước khác.

Kỷ niệm 240 năm khởi nghĩa Tây Sơn, 222 năm Quang Trung đại phá quân Thanh (Kỷ Dậu 1789- Tân Mão 2011). Bảo tàng Lịch sử (Sở VHTT&DLTPHCM) phối hợp với các bảo tàng, các di tích và sưu tập tư nhân trong cả nước trưng bày chuyên đề “Cổ vật Tây Sơn: Hào quang sáng mãi” với hơn 400 hiện vật thuộc các chất liệu như gốm, đá, gỗ, giấy, nhiều nhất là các đồ kim loại: đồng, sắt…với chủng loại phong phú, trong đó có những hiện vật lần đầu tiên được biết tới. Trên thực tế, đây chỉ là một phần nhỏ của khối di sản thuộc phong trào Tây Sơn đã được phát hiện trong nhiều năm qua trên khắp đất nước.

Các đơn vị và cá nhân tham gia trưng bày:

1. Bảo tàng Bình Định
2. Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (Hà Nội)
3. Bảo tàng Nam Định
4. Bảo tàng Nghệ An
5. Bảo tàng Quang Trung.
6. Bảo tàng Tiền Giang
7. Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh
8. Khu di tích lăng miếu Núi Sam (An Giang)
9. Khu di tích Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang)
10. Ông Nguyễn Văn Dòng (TPHCM)
11. Ông Đỗ Hùng (TPHCM)
12. Ông Lê Hoan Hưng (TPHCM)
13. Ông Nguyễn Tâm Hữu (TPHCM)
14. Ông Nguyễn Văn Phẩm (TPHCM)
15. Linh mục Trần Phi Sơn (Đồng Nai)