CHIẾC BÌNH GỐM HÌNH VOI CỦA THÁI LAN - Ngô Hữu Đức, Phạm Ngọc Uyên
Chuyên đề mới - “Cổ vật sưu tầm 10 năm đầu thế kỷ XXI”, với hơn 300 hiện vật đủ chất liệu, loại hình và xuất xứ từ nhiều quốc gia chưa từng được triễn lãm tại Bảo tàng Lịch sử - Thành phố Hồ Chí Minh (BTLS - Tp.HCM) được giới thiệu từ giữa tháng 7 năm 2011 vừa qua, đã thu hút đông đảo sự quan tâm chú ý của nhiều tầng lớp nhân dân.
Cuộc trưng bày có ý nghĩa như một báo cáo tổng kết về hoạt động sưu tầm trong 10 năm gần đây của Bảo tàng trước công chúng, góp phần gìn giữ và phát huy những di sản quý giá của nhân loại.
Sau đây, chúng tôi xin giới thiệu về một chiếc bình hình voi bằng gốm của Thái Lan đã được BTLS – Tp.HCM sưu tầm trong năm 2011. Chủ nhân của nó cho biết, đây là một hiện vật được phát hiện ở vùng biển Phú Quốc thuộc tỉnh Kiên Giang.
Bình có miệng tròn nhỏ nối với phần cổ có dạng phễu. Phần thân bình có tạo hình dáng một chú voi con. Vòi của bình chính là phần đầu voi với chiếc voi uốn cong về phía đầu, miệng há. Đuôi voi đắp nổi nhô lên tạo thành một khoen tròn như tay cầm của bình.
Với kỹ thuật trang trí dưới men, trên thân vẽ những đường song song tạo thành những dải tua rua, giữa những dải tua rua là hoa văn dây lá cách điệu. Tất cả được vẽ màu đen sắt trên nền xám. Hoa văn trang trí trông giống một tấm vải mà người ta thường khoác lên mình những chú voi trong các dịp lễ hội. Phân trôn không tráng men.
Có thể thấy voi là một chủ đề trang trí phổ biến trên đồ gốm của Thái Lan. Voi là loài vật thông minh và có sức mạnh nên với người Phương Đông nói chung voi là một biểu tượng chung của sự may mắn, được thờ cúng và tôn vinh.
Chiếc bình đã bị tróc men, vòi bị sứt, phần cổ voi và thân bị nứt một đường dài. Hà bám nhiều ở phần chân và trôn, chứng tỏ nó từng là hiện vật trên một con tàu buôn cổ không may đã bị đắm ở vùng biển Việt Nam trên hành trình của mình.
Chiếc bình hình voi dạng này còn được xem là một loại Kendi tương tư với chiếc Kendi hình một con vịt trống cũng có nguồn gốc của Thái Lan, được minh hoạ trong cuốn “Ceramic Art of Southeast Asia” của William Willetts (1971), trang 140. Và nó thuộc loại gốm Sawankoloke dòng men đen sắt (iron-black), có niên đại vào thế kỷ XIII – XIV của Thái Lan.
Với chiếc bình này, bộ sưu tập về gốm Thái Lan của Bảo tàng sẽ được bổ sung thêm một loại hình độc đáo.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Charles Nelson Spinks (1965): The Ceramic wares of Siam. – Bangkok, The Siam Society, 248tr.
2. Roxanna M. Brown (1988): The Ceramics of South – East Asia their dating and identification (Second Edition). – Singapore, Oxford University Press, 130tr.
3. William Willetts (1971): Ceramic Art of Southeast Asia. – Singapore, The Southeast Asian Ceramic Society,194tr.