3 MÂM ĐỒNG MỚI SƯU TẬP CỦA BẢO TÀNG LỊCH SỬ - Nguyễn Thị Nguyệt

Mâm có dạng tròn, được cấu tạo bởi 2 phần: mặt và thành mâm. Thành mâm đứng, hơi loe ra ngoài, bản miệng rộng bẻ ra ngoài, không có hoa văn. Mặt mâm được trang trí hoa văn theo vòng tròn đồng tâm, cụ thể như sau:

Mâm 1: Có đường kính  53,7 cm, thành mâm cao 3,7 cm. Chính giữa khắc chìm một đài thờ, xung quanh có hoa và lá sen cách điệu, tiếp đến là 2 vòng tròn khắc chìm hoa văn dấu phẩy song song tạo hình chữ V , giữa 2 vòng hoa văn đó là hoa văn hình răng cưa. Ngoài cùng để trơn.

Tình trạng: đứt một phần chu vi đáy, rỉ sét, lên ten xanh. Phần hoa văn ở chính giữa còn khá rõ, nhưng phần hoa văn hình răng cưa đã bị mòn nhiều.

Mâm 2: đường kính 64,6 cm, thành mâm cao 4 cm. Chính giữa cũng khắc chìm một đài thờ có bệ là hoa sen hai lớp, xung quanh có hoa và lá sen cách điệu, tiếp đến là những vòng hoa văn trang trí giống mâm 1, nhưng có thêm một vòng hoa văn dây lá cách điệu. Ngoài cùng để trơn.

Tình trạng: đứt một phần chu vi đáy, rỉ sét, lên ten xanh. Hoa văn trang trí còn rất rõ ràng.

Mâm 3: đường kính 79,8 cm, thành mâm cao 6,7 cm. Hoa văn trang trí giống mâm 1, nhưng phần đài thờ có bệ là hoa sen hai lớp giống mâm 2. Hoa văn trang trí dày đặc và chiếm gần hết mặt mâm.

Tình trạng: Đứt một phần chu vi đáy, thủng một miếng nhỏ ở đáy, rỉ sét, lên ten xanh. Hoa văn trang trí còn rất rõ ràng.

Về công dụng của mâm đồng: trong văn hóa tín ngưỡng của Việt Nam nói chung, của văn hóa Chăm nói riêng việc thờ cúng ông bà tổ tiên, thờ cúng các vị thần linh trong tín ngưỡng của dân tộc là một điều rất quan trọng. Đối với nghi lễ thờ cúng việc dâng đồ cúng là một điều tất yếu, theo đó có rất nhiều loại hình đồ đựng phục vụ cho việc thờ cúng đã được người dân sáng tạo. Từ đó có thể thấy 3 mâm đồng này có thể là những hiện vật mà người dân dùng để dâng lễ vật lên thần linh trong các lễ hội của người Chăm như lễ Katê, lễ Ramưvan (lễ tháng chay), lễ Riyaprong (lễ cầu an)… Hơn nữa 3 mâm đồng này để lọt vào nhau, nên phải chăng chúng là 1 bộ gồm 3 mâm để đựng đồ cúng dân lên 3 vị thần.

Về niên đại của hiện vật, theo đánh giá của Hội đồng khoa học của bảo tàng thì nhóm hiện vật này có niên đại TK XVIII.

Nhìn chung 3 mâm đồng mang phong cách văn hóa Chăm. Hoa văn trang trí trên hiện vật rất lạ, không chỉ có hoa văn phong cách Chăm mà ở đó còn hiện diện cả hoa văn mang yếu tố Việt. Điều này thể hiện quá trình giao lưu văn hóa giữa văn hóa Chăm và văn hóa Việt.

Với việc sưu tập 3 mâm đồng này không chỉ bổ sung hiện vật cho những sưu tập của Bảo tàng mà còn góp phần tìm hiểu, nghiên cứu về đồ đựng trong thờ cúng nói riêng, tín ngưỡng của văn hóa Chăm nói chung mà còn tìm hiểu về mối giao lưu văn hóa giữa văn hóa Chăm và văn hóa Việt. Tuy nhiên, những chiếc mâm đồng này có kích thước khá lớn so với những loại hình đồ dựng cúng tế khác, đây là điều rất thú vị cần được nghiên cứu thêm về giá trị văn hóa của hiện vật để phát huy tốt giá trị lịch sử văn hóa của nhóm hiện vật này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Viện khoa học xã hội Việt Nam, Viện khảo cổ học, Những phát hiện mới về khảo cổ học năm 2001, 2003, 2008, NXb Khoa học xã hội

2. Đặng Nghiêm Vạn, Về tín Ngưỡng tôn giáo Việt Nam hiện nay, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998

3. Lương Ninh, Vương quốc Champa, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội, 2006